Critical Thinking คืออะไร?

Critical Thinking คือ การคิดเชิงวิพากษ์ คำว่า “วิพากษ์” ในพจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถานได้ให้ความหมายว่าคือ การพิจารณาตัดสิน แต่บางท่านก็แปลความหมาย Critical Thinking ว่าคือ การคิดอย่างมีวิจารณญาณ

การคิดเชิงวิพากษ์เป็นเรื่องของกระบวนการคิดที่เราใช้ในการตั้งคำถาม กล้าที่จะคิดแตกต่างจากเดิม กล้าที่จะสงสัย กล้าที่จะท้าทายข้อมูลที่มีอยู่

การคิดเชิงวิพากษ์ ทำให้เราสามารถตอบได้ว่าสิ่งที่เราปฏิบัติอยู่นั้นมีที่มาจากอะไร อ้างอิงมาจากอะไรได้บ้าง ไม่ใช่เป็นการตัดสินใจโดยไม่มีข้อมูล หรือไม่สามารถอธิบายได้ว่าเราตัดสินใจเพราะอะไร

Kesamutti Sutta

ซึ่งตรงกับหลักคำสอนในพุทธศาสนา ที่สอนให้พิจารณาให้ถี่ถ้วนก่อนจะตกลงใจเชื่อในสิ่งใด

และความคิดแบบนี้ต้องอธิบายได้ด้วยนะครับว่าเหตุใดจึงเชื่อในสิ่งที่คิด และถ้าไม่เชื่อในสิ่งที่คิดก็ต้องให้เหตุผลได้ด้วยว่าไม่เชื่อเพราะเหตุใด

ต้องมีหลักฐานอ้างอิงประกอบด้วยครับว่าเชื่อหรือไม่เชื่อเพราะเหตุใด ไม่ใช่ยึดตามความคิดของตัวเองฝ่ายเดียว


ทำไมการคิดเชิงวิพากษ์จึงเป็นทักษะแห่งอนาคตที่สำคัญ

1 เพื่อให้มีความสามารถรับมือกับเหตุการณ์ต่างๆที่ไม่แน่นอนได้ดีขึ้น

เนื่องจากปัจจุบันโลกมีการเปลี่ยนแปลงของเหตุการณ์ต่างๆรวดเร็วมาก อย่างที่มักได้ยินคำว่า VUCA World ซึ่งย่อมากจาก  Volatility (ความผันผวน) Uncertainty (ความไม่แน่นอน) Complexity  (ความสลับซับซ้อน) และ Ambiguity (ความคลุมเครือ)  ทำให้ผู้คนต้องการทักษะการคิดที่จะมารับมือกับความไม่แน่นอนที่เกิดขึ้น

นอกจากนี้ การมีข้อมูลข่าวสารที่เข้ามาหาตัวเรามากมายไปหมด  เราจะรู้ได้อย่างไรว่าข้อมูลข่าวสารนั้นน่าเชื่อถือหรือไม่ หากเราไม่มีวิธีเครื่องมือช่วยคิดที่ดี  โอกาสที่จะตัดสินใจผิดพลาดก็มีมาก

ดังนั้นหากเรามีทักษะในการคิดเชิงวิพากษ์  เราก็จะมีความสามารถที่จะจัดการกับสถานการณ์ต่างๆที่เกิดขึ้นได้ด้วยความรอบคอบมากขึ้น

2 ช่วยเปิดมุมมองใหม่ๆ ออกจาก Comfort Zone เดิม

การคิดเชิงวิพากษ์เป็นการมองสิ่งที่เกิดขึ้น   จากข้อมูลที่ได้รับ  เหตุการณ์ที่ปรากฏอยู่  โดยการตั้งคำถามว่าอาจจะเป็นอย่างอื่นได้ไหม  หรือจะมีข้อมูลอื่นไหมที่จะมาใช้ประกอบกับการคิดนี้   กล้าตั้งคำถามว่าทำไมต้องทำอย่างนี้  

คำว่าทำไมต้องทำอย่างนี้ไม่ใช่เพื่อที่จะขัดแย้ง  แต่ตั้งคำถามให้เราสามารถวิพากษ์สิ่งที่เกิดขึ้นได้   และหาข้อมูลอื่นๆมาประกอบมากกว่าข้อมูลที่มีอยู่   หรือสิ่งที่ได้รับก่อนปัจจุบัน  

หากเราวิพากษ์ไปเรื่อยๆ  เราก็จะได้มุมมองแนวคิดข้อมูลเพิ่มเติม  การคิดเชิงวิพากษ์จะทำให้เราสามารถตอบเหตุและผลของสิ่งที่เราตัดสินใจได้   

ที่เป็นอย่างนี้เพราะเราคิดเชิงวิพากษ์จนกระทั่งมีข้อมูลมากพอในการตัดสินใจ   ดังนั้นทุกการตัดสินของคนที่คิดเชิงวิพากษ์  จะต้องตอบได้ว่ามาจากข้อมูลหลักการ  หรือแนวคิดอะไรที่เป็นต้นทางของการตัดสินใจเรื่องนั้น  

ดังนั้นเวลาเราเจอปัญหาเราอาจจะเป็นนักแก้ปัญหา   แต่การคิดเชิงวิพากษ์ช่วยให้เราหยุดการแก้ปัญหาแบบเดิมๆไว้ก่อน   เพราะอาจจะมีวิธีการอื่นๆ  หากมีข้อมูลประกอบอื่นๆเพิ่มเติม  

อาจจะมีวิธีการที่ดีกว่านี้หากเรากล้าวิพากษ์วิธีที่ดีที่สุดอยู่แล้ว   ตรงจุดนี้ครับการคิดเชิงวิพากษ์ไม่ใช่การขัดแย้ง  แต่เป็นการกล้าคิดอีกอย่างหนึ่ง   กล้าสงสัยว่าต้องเป็นอย่างนี้เหรอ   กล้าที่จะท้าทายสิ่งที่มันเกิดขึ้นอยู่แล้วและเป็นจริงตรงนั้นว่า  มันอาจไม่เป็นอย่างนั้นก็ได้

critical thinking support creativity

ดังนั้นการคิดเชิงวิพากษ์จึงเป็นทักษะที่มีความสำคัญ  และเป็นทักษะที่คนส่วนใหญ่ละเลยที่จะนำมาใช้  เพราะคนส่วนใหญ่มักยึดติดกับความเชื่อเดิมๆ หรือติดอยู่ใน Comfort Zone

แต่การคิดเชิงวิพากษ์จะต้องกล้าที่จะคิดในมุมอื่นๆ หรือออกจาก Comfort Zone เดิม ถึงแม้ข้อมูลที่มีอยู่นั้นดีที่สุดแล้วก็ตาม 

ถึงแม้การฝึกให้มีความคิดเชิงวิพากษ์จะค่อนข้างยาก  แต่หากพัฒนาจนเป็นทักษะติดตัวแล้วเชื่อมั่นได้เลยครับว่าจะช่วยให้สามารถผ่านพ้นเหตุการณ์ต่างๆด้วยวิธีใหม่ๆ  หรือสามารถเผชิญกับการเปลี่ยนแปลงที่รวดเร็วได้อย่างแน่นอน  

เพราะเราไม่ยึดติดกับสิ่งที่มันเป็นอยู่  หรือความจริงที่เรามี  แต่เรากล้าที่จะตั้งคำถามตั้งข้อสงสัยทำเรื่องท้าทายเพิ่มขึ้นครับ   ดังนั้นการคิดเชิงวิพากษ์หรือ Critical Thinking จะมีความสำคัญกับโลกยุคปัจจุบันค่อนข้างมาก

3 ทำให้เกิดความคิดสร้างสรรค์

Critical Thinking หรือการคิดเชิงวิพากษ์ ทำให้เราจัดการกับความเชื่อเดิมๆของเรา

โดยการตั้งคำถามว่าถ้าเป็นอย่างอื่นล่ะ   และมีข้อมูลอะไรที่มาอ้างอิงบ้างถึงต้องเป็นอย่างนี้    ก็จะทำให้เราสามารถที่จะค้นหาแนวทางที่ใหม่ๆ   

เนื่องจากถ้าเรายังใช้หลักการคิดเดิมๆกับสถานการณ์ที่มันเปลี่ยนแปลงไป  ก็อาจจะไม่ได้ผลลัพธ์อย่างที่เราคาดหวัง   และถ้าเรายังยึดติดกับความคิดเดิมๆ  หรือแนวทางปฏิบัติแบบเดิมๆ  ก็จะทำให้เราไม่ทันกับการเปลี่ยนแปลงของโลกยุคปัจจุบัน

ดังนั้นการคิดเชิงวิพากษ์จึงเป็นสกิลที่มีความสำคัญมาก  สำหรับบุคลากรในยุคนี้  

ดังนั้นหากบุคลากรสามารถที่จะสร้างทักษะหรือสกิลของการคิดเชิงวิพากษ์หรือ Critical Thinking ได้   ก็จะทำให้สามารถที่จะบรรลุเป้าหมายไม่ว่าสถานการณ์จะมีการเปลี่ยนแปลงไปอย่างไร

4 มีความสามารถไตร่ตรองแยกแยะข้อเท็จจริงได้ดีขึ้น

คนที่มีทักษะการคิดเชิงวิพากษ์  จะเข้าใจว่าข้อมูลที่ได้รับมา อาจจะมีข้อเท็จแฝงปนอยู่กับข้อจริงได้เสมอ 

แต่สามารถแยกแยะข้อมูลที่ไม่มีเหตุผลสนับสนุน  หรือข้อมูลที่บิดเบือนไปจากความจริง

ทั้งนี้ความสามารถในการคิดอย่างมีวิจารณญาณ   ขึ้นอยู่กับพื้นฐานความรู้ความเข้าใจเรื่องต่างๆของตัวบุคคล  ประสบการณ์ที่ผ่านมา และการฝึกฝนทักษะนี้อยู่บ่อยๆอีกด้วย


ประโยชน์ของการมีทักษะการคิดเชิงวิพากษ์

บุคคลที่รู้จักนำทักษะการคิดเชิงวิพากษ์ไปใช้ในชีวิตประจำวันย่อมเกิดประโยชน์ดังนี้   

มีความมั่นใจในการเผชิญต่อปัญหา   สามารถตัดสินใจในสถานการณ์ต่างๆได้อย่างเหมาะสม  มีบุคลิกภาพดี 

ทำให้เป็นคนสุขุมรอบคอบละเอียดลออ   ช่วยพัฒนาวิธีคิดอย่างมีเหตุมีผล  ส่งผลให้สติปัญญาเฉียบแหลม  เป็นผู้ที่ปฏิบัติงานอยู่บนหลักของเหตุและผล 


Critical Thinking มีขั้นตอนอย่างไร

Critical Thinking มี 5 ขั้นตอนดังต่อไปนี้

  • ขั้นที่ 1 ระบุประเด็นเพื่อกำหนดประเด็นของปัญหา
  • ขั้นที่ 2 รวบรวมข้อมูลและทำความเข้าใจ 
  • ขั้นที่ 3 วิเคราะห์ จัดระบบข้อมูล  แยกแยะ ความแตกต่างของความคิดเห็น การแปลและอธิบายปัญหา
  • ขั้นที่ 4 ประเมินความสมเหตุสมผลของข้อมูล
  • ขั้นที่ 5 สรุปข้อมูล และพิจารณาทางเลือกที่สมเหตุสมผล

สรุป

การคิดเชิงวิพากษ์หรือ Critical Thinking คือ ทักษะแห่งอนาคตที่มีความสำคัญมากขึ้นเรื่อยๆ และเป็นที่ต้องการของตลาดแรงงาน   

เนื่องจากเรากำลังอยู่ในยุคที่มีข้อมูลข่าวสารมากเกินไป   ทำให้ต้องพิจารณาให้ได้ว่าข้อมูลไหนน่าเชื่อถือ ไม่น่าเชื่อถือ 

เพราะถ้าเราตัดสินใจทำตามข้อมูลแล้วผิดพลาดขึ้นมา  ย่อมส่งผลเสียกับองค์กรและตนเองอย่างหลีกเลี่ยงไม่ได้

อย่างไรก็ตาม Critical Thinking เป็นสิ่งที่ไม่ได้ติดตัวมาแต่กำเนิด แต่เป็นทักษะที่ทุกคนสามารถฝึกฝนให้มีขึ้นได้   

ซึ่งโดยปกติธรรมชาติแล้ว   มนุษย์มักจะตัดสินใจตามใจตัวเองเสมอครับ  โดยมักยึดติดกับประสบการณ์เดิมๆหรือที่เคยเชื่อกันมา  

แต่เมื่อฝึกทักษะนี้ได้มากๆก็จะทำให้เป็นคนที่มีเหตุผล  ไม่เชื่ออะไรง่ายๆ   ซึ่งในโลกยุคใหม่จำเป็นที่จะต้องมีทักษะการคิดแบบ Critical Thinking ไว้มากๆครับ

Reference:
Wikipedia -Critical Thinking
Psychology Wiki
ทักษะ Soft Skill ที่จำเป็นในการทำงานยุคดิจิทัล

If you are interested in skills that will lead your organization toward transformation

Related Article

Future Skills ทักษะอะไรบ้างที่จะเป็นที่ต้องการในปี 2025

Future Skills หรือทักษะแห่งอนาคตคืออะไร Future Skills คือ ทักษะและความสามารถที่สำคัญและจำเป็นสำหรับชีวิตและการทำงานในอนาคต โดยเฉพาะในยุคที่เทคโนโลยีเข้ามามีบทบาทในชีวิตเราแทบทุกด้าน เป็นทักษะที่เน้นเตรียมความพร้อมในการรับมือกับการเปลี่ยนแปลงที่รวดเร็วในศตวรรษที่ 21…...

future skills ทักษะแห่งอนาคต

Soft Skill มีอะไรบ้าง รวม 8 ทักษะสำคัญในการทำงานปี 2025

ในยุคที่ความสามารถทางอารมณ์และสังคมสำคัญพอๆกับความสามารถทางเทคนิค Soft Skill เป็นคำตอบสำหรับผู้ที่ต้องการพัฒนาทักษะที่ช่วยเพิ่มประสิทธิภาพ เสริมสร้างโอกาสในหน้าที่การงานในทุกองค์กร Soft Skill คืออะไร? Soft Skill…...

Soft Skill มีอะไรบ้าง

Resilience ในยุคของการเปลี่ยนแปลง ทักษะสำคัญที่ทุกคนต้องมี

Resilience คืออะไร Resilience หรือ "ความยืดหยุ่น" หมายถึง ความสามารถในการฟื้นตัวจากความยากลำบาก ความเครียด หรือสถานการณ์ที่ไม่เอื้ออำนวย โดยไม่สูญเสียความมั่นใจและแรงจูงใจในการดำเนินชีวิต…...

ทักษะ resilence คืออะไร

ทักษะในศตวรรษที่ 21

ทักษะในศตวรรษที่ 21 คือชุดของทักษะ ความรู้ที่สำคัญเพื่อประสบความสำเร็จในศตวรรษที่ และเตรียมพร้อมสำหรับโลกที่เปลี่ยนแปลงอย่างรวดเร็วและมีความท้าทาย...

ทักษะในศตวรรษที่ 21

ขออภัยค่ะ ยังไม่มีหลักสูตร Public Training ในช่วงนี้

กรุณากรอกชื่อและอีเมลฝากไว้ได้นะคะ เราจะแจ้งให้ทราบถ้ามีข้อมูลอัพเดทค่ะ
Subscription Form